Cùng tham khảo nội dung Nghị luận xã hội về THƯỢNG ĐẲNG THẾ HỆ được Onthidgnl chia sẻ sau đây. Các em tham khảo bài văn mẫu dưới đây để có kỹ năng làm tốt bài văn nghị luận xã hội nhé.
Nghị luận xã hội về THƯỢNG ĐẲNG THẾ HỆ
Nói về cách tư duy thượng đẳng thế hệ, George Orwell đã từng nhận định: ”Mọi thế hệ luôn hình dung rằng mình khôn ngoan hơn thế hệ trước, và sáng suốt hơn thế hệ sau”. Thật vậy, mặc cho những nỗ lực không ngừng của mỗi cá nhân để thu hẹp khoảng cách thế hệ thì tư tưởng thượng đẳng thế hệ vẫn cắm rễ vào tiềm thức của nhiều người như một quan niệm khó có thể thay đổi. Đây là một hiện tượng tâm lí rất đặc biệt, xuất hiện phổ biến ngay cả trong thế giới hiện đại và gây ra nhiều tác động tiêu cực đến xã hội.
“Thượng đẳng” là vị trí, cấp bậc cao của cá nhân trong một hệ thống hay môi trường nhất định, thường gắn liền với những đặc điểm, vai trò quan trọng trong đời sống. Mặt khác, “thế hệ” được định nghĩa là những người được sinh ra và lớn lên với cùng một lứa tuổi, cùng sống trong cùng một giai đoạn lịch sử. Như vậy, “thượng đẳng thế hệ” có thể hiểu là tư duy cho rằng thế hệ trước thông thái, khôn ngoan hơn những lớp người trẻ tuổi hơn, đồng thời là cái nhìn phiến diện và sự xem nhẹ về những giá trị, phẩm chất cũng như khó khăn của thế hệ sau. Nói tóm lại, đây là một hiện tượng cần nhận được sự chú ý và quan tâm, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của đời sống.
Nguyên nhân của hiện tượng này xuất phát từ tư duy tự cổ chí kim của con người về vai trò của mỗi thế hệ. Từ thuở hồng hoang, khi giấy bút chưa được ra đời và sử dụng rộng rãi, thì phương thức lưu truyền tri thức phổ biến nhất chính là cách thức truyền miệng. Những bài hát ru, những câu ca dao tục ngữ đều chính là nguồn tư liệu chủ yếu, nếu không nói là duy nhất để các thế hệ con cháu kế thừa, tiếp nhận tri thức từ các thế hệ lớn tuổi hơn. Vì lẽ đó, trong tâm thức của đại đa số chúng ta, người lớn tuổi hơn sẽ luôn đại diện cho sự thông thái, cho kinh nghiệm và là chuẩn mực để các thế hệ trẻ tuổi, non nớt hơn học tập, vâng lời và noi theo. Bắt nguồn từ đây, tư tưởng thượng đẳng thế hệ hình thành khi các thế hệ lớn tuổi có xu hướng tự cho bản thân một vị trí cao hơn và nhìn nhận người trẻ với góc nhìn chủ quan, thiếu thấu cảm. Cách tư duy này đã xuất hiện từ những năm tháng xưa cũ, xuất hiện qua những quan niệm triết học của Aristotle và Mạnh Tử và được duy trì trong một quãng thời gian dài của lịch sử nhân loại. Thế nên, bất chấp sự ra đời của những học thuyết triết học hiện đại của Karl Mannheim sau này, tư tưởng thượng đẳng thế hệ vẫn khó có thể xóa bỏ trong suy nghĩ của nhiều người.
Một nguyên nhân khác của hiện tượng tâm lí này chính là sự khác biệt trong tư duy của thế hệ lớn tuổi và thế hệ nhỏ tuổi. Điều này lại có nguồn gốc sâu xa hơn chính là sự khác biệt trong hoàn cảnh lịch sử và thời đại của mỗi cá nhân. Bởi những sự kiện lịch sử, chính trị, kinh tế diễn ra trong quá trình trưởng thành của mỗi người sẽ là nền tảng cơ bản để hình thành lăng kính họ dùng để nhìn nhận về thế giới. Chính vì sự khác nhau trong thế giới quan nên các thế hệ lớn tuổi hiểu sai và xem thường những trở ngại đời sống của các bạn trẻ. Đây cũng chính là mầm mống cho cách tư duy thượng đẳng thế hệ. Ví như việc thế hệ The war cry generation (sinh ra trong giai đoạn 1960 đến những năm 1970) xem nhẹ những khó khăn mà thế hệ Millennials và Gen Z đang phải đối mặt trong xã hội để có được một công việc ổn định. Suy nghĩ này xuất phát từ quãng thời gian mà The war cry generation tham gia vào lực lượng lao động cũng chính là lúc Việt Nam trải qua giai đoạn đổi mới và hội nhập kinh tế (1986 – 2016). Đây là thời điểm bùng nổ nhiều cơ hội kinh doanh và việc làm nhất, và có thể nói là giai đoạn ít cạnh tranh nhất trong thời kì hậu chiến ở nước ta. Chính vì thế, thế hệ lớn tuổi này có cái nhìn đơn giản về mối quan hệ tuyến tính giữa học hành chăm chỉ và con đường dẫn đến sự thành công. Từ đó, họ dễ dàng nảy sinh tư duy thượng đẳng thế hệ khi không thể đồng cảm với những áp lực của người trẻ trong một thời đại kinh tế mới với tính cạnh tranh khốc liệt cùng với cấu trúc và phân tầng xã hội phức tạp.
Hậu quả rõ ràng nhất của hiện tượng tâm lí thượng đẳng xã hội chính là sự gia tăng trong khoảng cách thế hệ trong gia đình. Bởi thay vì giải quyết vấn đề về khoảng cách thế hệ, cách tư duy thượng đẳng thế hệ chỉ như mồi lửa khiến ngọn lửa mang tên “mâu thuẫn” ngày càng trở nên trầm trọng và dữ dội. Bởi cách suy nghĩ một chiều này sẽ ngăn cản những người lớn tuổi tiếp cận và thấu cảm với góc nhìn của giới trẻ. Về phía người trẻ, tư duy thượng đẳng thế hệ có thể làm tổn thương và kích động nhóm đối tượng này khi họ cảm thấy mình không nhận được sự thấu hiểu và tôn trọng. Từ đó, họ sẽ có xu hướng hạn chế hoặc từ chối việc giao tiếp và ngày càng xa rời gia đình. Điều này cũng đã được thể hiện trong cuộc khảo sát trên 250 người của các học sinh trường THPT Trưng Vương cuộc thi Khoa học và kỹ thuật cấp quốc gia năm 2023 – 2024 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Cuộc khảo sát đã cho thấy một kết quả đáng buồn: 43,2% gen Z cảm thấy cha mẹ không hiểu mình, 22,8% người tham gia xảy ra tranh cãi với cha mẹ, 70% các bạn trẻ cảm thấy áp lực trước cha mẹ, 27,6% người hiếm khi chia sẻ với cha mẹ, và 10% số người tham gia chưa bao giờ chia sẻ. Dễ thấy, hiện tượng thượng đẳng xã hội đã đẩy con người ra xa hơn, khiến những mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trở nên phai nhạt. Gia đình vốn là tế bào của xã hội. Nếu ngay từ trong gia đình đã ẩn chứa những rạn nứt, bất ổn thì đến bao giờ đất nước mới trở nên văn minh, tiến bộ? Nếu tình trạng này tiếp diễn trong một thời gian dài thì những đứt gãy liên kết trong gia đình sẽ dần trở thành những vết nứt trong kết nối xã hội. Như vậy, hiện tượng thượng đẳng thế hệ đang gieo mầm mống cho một xã hội vô cảm trong tương lai.
Không những vậy, hiện tượng thượng đẳng thế hệ còn kéo theo một vấn đề không khác: Đó chính là đời sống tinh thần bất ổn và đang có chiều hướng ngày càng đi xuống của các thế hệ trẻ hiện tại, mà điển hình nhất là Gen Z. Điều này đã chứng thực trong khảo sát của Preeti Vankar trên trang Statista về tình trạng sức khỏe tinh thần ở Mĩ theo từng thế hệ. Có thể thấy, trong tất cả các thế hệ được tiến hành khảo sát, Gen Z có chất lượng sức khỏe tâm lí thấp nhất. Có đến 10% số người tham gia khảo sát thuộc thế hệ này đã nói rằng tình trạng tâm lí của mình ở mức rất thấp và 26% gen Z cho rằng sức khỏe tinh thần của mình chỉ ở mức tạm ổn. Và tư duy thượng đẳng thế hệ cũng chính là một trong những nguyên do lớn dẫn đến tình trạng này. Bởi trong một thế giới đầy biến động và đổi thay, giới trẻ đang phải học cách chống chọi và thích nghi với những khó khăn, áp lực cùng những tiêu chuẩn xã hội đang ngày một gia tăng. Tuy nhiên, nhóm đối tượng này lại thường xuyên bắt gặp những lời nhận xét tiêu cực mang tư tưởng thượng đẳng thế hệ mỗi khi họ cố gắng tìm kiếm những lời an ủi, động viên từ các thế hệ đi trước . Điều này không chỉ gây thêm những áp lực tâm lí không cần thiết cho các bạn trẻ mà còn khiến họ “đóng cửa” tâm hồn, và chọn cách dồn nén những ưu phiền trong lòng mình. Nếu việc này tiếp tục kéo dài, người trẻ dễ dàng mắc những chứng bệnh tâm lí, phổ biến nhất là trầm cảm. Đáng buồn thay, hiện tượng này đã và đang diễn ra trong đời sống xã hội. Bằng chứng là trong buổi tọa đàm “Nâng cao năng lực chăm sóc sức khỏe tinh thần học sinh” của phòng Giáo dục và Đào tạo quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức ngày 15/12/2022, kết quả khảo sát 709 học sinh cho thấy 31,8% các em bị trầm cảm từ nặng đến nhẹ, 49,36% các em có biểu hiện lo âu và 32,02% các em có biểu hiện căng thẳng. Ngoài ra, những căn bệnh tinh thần và sự bất ổn về tâm lí còn gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng khác: Chúng khiến các bạn trẻ nhỏ tuổi bồng bột tìm đến con đường hủy hoại bản thân, hoặc tệ hơn là tự sát. Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong các năm gần đây, tự sát luôn là một trong bốn những nguyên do chủ yếu gây nên cái chết cho người ở độ tuổi từ mười lăm đến hai mươi chín tuổi. Ở Mĩ, theo cơ quan chính phủ Centers for Disease Control and Prevention (tạm dịch là trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh dịch), trong hơn một thập kỉ vừa qua, tỉ lệ tự tử ở người trẻ ở năm 2023 đã tăng 62% so với năm 2007, một con số đáng báo động. Ngoài ra, một số những người trẻ khác, do thiếu sự điều hướng của người xung quanh, lại chọn cách thức giải quyết nỗi buồn một cách cực đoan như sử dụng chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá và thậm chí là ma túy, từ đó dẫn đến nhiều tệ nạn xã hội. Có thể thấy, hiện tượng “thượng đẳng thế hệ” có thể dẫn những rối loạn tâm lí và nguy cơ về những bất ổn trong xã hội.
Việc ngăn chặn những hệ lụy trên và xóa bỏ tư duy thượng đẳng thế hệ chắc chắn sẽ cần một khoảng thời gian dài và sự nỗ lực của mọi cá nhân thuộc những thế hệ khác nhau trong đời sống. Về những người thuộc thế hệ lớn tuổi trong xã hội, họ cần phải có cách tiếp cận khách quan, đa chiều hơn về các thế hệ trẻ. Chính bản thân họ phải là người thay đổi lăng kính chủ quan và nhìn nhận các bạn trẻ với một lăng kính công tâm, để thấu hiểu phần nào những khó khăn mà các thế hệ sau đang phải đối mặt. Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ nhất, như tiếp cận những hình thức giải trí mà giới trẻ yêu thích, nghe một bài hát, xem một bộ phim đang thịnh hành, hoặc trao đổi những câu chuyện nhỏ với người trẻ, để từ đó hiểu được góc nhìn và suy nghĩ của họ. Quá trình này chưa bao giờ là dễ dàng vì góc nhìn và cách tư duy của họ đã được định hình tử rất lâu, rất khó để thay đổi. Nhưng một khi đã làm được, họ sẽ mở rộng tầm nhìn của mình, và biết nhìn cuộc đời bằng lăng kính hiền hòa cũng như khách quan hơn. Sự hòa ái này không chỉ giúp họ mở rộng vốn kiến thức, nhìn cuộc sống bằng những góc nhìn mới thú vị hơn mà còn góp phần giúp mối quan hệ giữa họ và những người trẻ xung quanh thêm khắng khít, bền chặt. Về phía người trẻ, chúng ta cũng nên thông cảm cho sự khác biệt về tư duy giữa hai thế hệ và đối xử với các thế hệ đi trước bằng sự tôn trọng. Việc nhận được những lời nhận xét tiêu cực về bản thân chắc chắn sẽ khiến ta khó chịu, buồn bực, nhưng hãy bình tĩnh giải thích để hóa giải những mâu thuẫn và thu hẹp khoảng cách giữa hai thế hệ. Hãy nhớ rằng sự kiên nhẫn trong giao tiếp sẽ là chiếc chìa khóa để hóa giải mọi xung đột. Một khi tư duy thượng đẳng thế hệ đã không còn hoặc được giảm bớt thì chính thế hệ trẻ cũng sẽ nhận được rất nhiều lợi ích về mặt tinh thần. Bởi lúc này, họ sẽ nhận được sự quan tâm, thấu hiểu, ủng hộ, động viên của những người lớn tuổi hơn mình và thậm chí nhận được những lời khuyên bổ ích từ kinh nghiệm và vốn sống của những người đi trước.
Tựu trung lại, cách tư duy thượng đẳng thế hệ đã và đang để lại nhiều hậu quả cho cá nhân, gia đình và xã hội, đặc biệt là các thế hệ trẻ. Vì vậy, mỗi chúng ta cần phải tìm hiểu và tự trang bị cho mình những kiến thức cần thiết về hiện tượng tâm lí này để có những nhận thức và hành động đúng đắn, để cảm thông và ứng xử phù hợp với từng đối tượng khác biệt. Bởi như Frederick Lenz đã từng nói: “Hãy cư xử tử tế vì cuộc đời là hữu hạn. Đừng tỏ ra thượng đẳng mà hãy hành động vì người khác”. Thật vậy, trong dòng chảy miên trường của thời đại, sự sống của ta chỉ như một giọt nước, một khoảnh khắc nhỏ bé. Do đó, còn ngần ngại gì mà không gác bỏ những sự khác biệt, xóa nhòa sự thượng đẳng để thấu hiểu nhau hơn?
…
Tham khảo:
Hy vọng rằng bài mẫu THƯỢNG ĐẲNG THẾ HỆ… sẽ là nguồn tài liệu hữu ích giúp các bạn học sinh nắm vững kiến thức làm bài và tự tin hơn trong môn Ngữ Văn THPT. Hãy cùng nhau khám phá và luyện tập để chuẩn bị thật tốt cho kỳ thi sắp tới, đạt điểm cao nhé! Chúc các bạn thành công!
Theo dõi MXH của Onthidgnl để update nhiều tài liệu miễn phí nhé:
FB: https://www.facebook.com/onthidgnlcom
Group: https://www.facebook.com/groups/2k7onthidgnl
Threads: https://www.threads.net/@onthidgnl2k7
Bộ sưu tập bài viết Nghị luận xã hội: https://onthidgnl.com/chuyen-muc/nghi-luan-xa-hoi/
