Lipid là gì? Lý thuyết, sơ đồ tư duy và câu hỏi liên quan

Lipid là gì? Lipid là một nhóm hợp chất hóa học hữu cơ có vai trò quan trọng trong cơ thể sống. Chúng bao gồm các loại chất béo, dầu và cholesterol, đóng góp vào cấu trúc tế bào, cung cấp năng lượng và tham gia vào nhiều quá trình sinh hóa khác nhau. Sự hiểu biết về lipid giúp chúng ta nhận thức rõ hơn và ôn thi hóa THPT đạt kết quả cao. Cùng theo dõi và tải file PDF Lipid là gì? Lý thuyết, sơ đồ tư duy và câu hỏi liên quan cuối bài nhé!

Lipid là gì?

Lipid là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hoà tan trong nước nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ không phân cực như ether, chloroform, tetrachloride…

Phân loại các loại Lipid

Lipid bao gồm các loại như: chất béo, sáp, steroit, photpholipit… hầu hết những hợp chất này đều là các este phức tạp. Về cơ bản, Lipit được chia thành các loại chính như sau:

• Sáp: là ester của monoancol cao (≥ C16) với axit béo (≥ C16).
• Steroit là este của monoancol mà gốc hidrocacbon gồm 4 vòng có chung cạnh với axit béo.
• Chất béo (triglyceride) là thành phần chính của mỡ động vật và dầu thực vật. Chất béo là triester của glycerol với acid béo.
• Photpholipit là este của glixerol bao gồm 1 gốc photphat hữu cơ và 2 gốc axit béo.

Thành phần cấu tạo của Lipit

Lipit là este của glixerol với các axit béo hay gọi là glixerit. Cấu tạo tổng quát của chất béo có dạng:

hoặc C₃H₅(OCOR)₃

Các axit béo trong thành phần chất béo, thường có dạng

• Các mạch cacbon không nhánh.
• Tổng số nguyên tử Cacbon trong hợp chất là số chẵn

Chất béo có chứa các gốc axit béo no (mỡ động vật) thường ở dạng rắn, còn chất béo chứa các gốc axit không no (dầu thực vật) thì thường ở dạng lỏng.

• Chất béo thực vật: Glixerit của axit chưa no oleic nên chất béo thực vật ở thể lỏng.
• Chất béo động vật: Glixerit của axit no panmitic, stearic nên chất béo động vật thường ở thể rắn.

Một số chất béo thường gặp:

• Axit panmitic: C₁₅H₃₁COOH
• Axit stearic: C₁₇H₃₅COOH
• Axit oleic: C₁₇H₃₃COOH (Có 1 liên kết đôi)
• Axit linoleic: C₁₇H₃₁COOH (Có 2 liên kết đôi)
• Axit linolenoic: C₁₇H₂₉COOH (Có 3 liên kết đôi)

Tính chất vật lý của Lipid

• Chất béo đều nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan trong một số dung môi hữu cơ không phân cực như benzene, ether…Chất béo có nhiệt độ sôi cao.
• Ở nhiệt độ thường, chất béo chứa nhiều gốc acid béo không no thường ở thể lỏng (dầu thực vật: dầu lạc, dầu vừng, dầu cá), chất béo chứa nhiều gốc acid béo no thường ở thể rắn (mỡ động vật: mỡ bò, mỡ lợn, mỡ cừu).
• Dầu thực vật và dầu nhớt bôi trơn không có cùng thành phần nguyên tố.

Tính chất hóa học của Lipit

Về cơ bản, chất béo có đầy đủ các tính chất hóa học của Ete bao gồm có:

1, Phản ứng thủy phân trong môi trường nước

Khi đun nóng với nước có xúc tác axit, chất béo bị thủy phân tạo ra glixerol và các axit béo. Thực tế, trong công nghiệp, phản ứng trên được thực hiện trong nồi hấp với nhiệt độ 220 độ C và áp suất 25 atm.

Phương trình hóa học của phản ứng thủy phân chất béo trong nước:

2, Phản ứng xà phòng hóa

Khi đun nóng chất béo với dung dịch kiềm (NaOHhoặc KOH) ta sẽ thu được glixerol và hỗn hợp muối của các axit béo. Muối natri hoặc kali của các axit béo là xà phòng.

Phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm đã nói ở trên được gọi là phản ứng xà phòng hóa. Phản ứng xà phòng hóa có tốc độ xảy ra nhanh hơn so với phản ứng thủy phân trong môi trường axit. Tuy nhiên phản ứng này không phải phản ứng thuận nghịch (phản ứng 2 chiều)

Phương trình hóa học của phản ứng xà phòng hóa:

Một số các chỉ số cần nhớ trong phản ứng xà phòng hóa:

• Chỉ số xà phòng hóa: là số mg KOH được sử dụng để xà phòng hóa hoàn toàn 1g lipit (tức là để trung hòa axit sinh ra từ sự thủy phân 1g lipit).
• Chỉ số axit: số mg $KOH$ được sử dụng để để trung hòa axit tự do có trong $1g$ lipit.

3, Phản ứng Hidro hóa

Như đã biết ở trên, Lipit lỏng có gốc axit là không no, để chuyển hóa thành lipit rắn, ta cho tác dụng với H₂ (bổ sung niken làm xúc tác, toàn bộ phản ứng diễn ra trong nồi hấp). Để đánh giá mức độ không no của lipit, người ta dùng chỉ số iot

Chỉ số iot: là số gam iot có thể cộng vào 100 gam lipit.

Phương trình hóa học của phản ứng Hidro hóa:

4, Phản ứng Oxi hóa

Liên kết nối đôi C = C ở gốc axit không no trong chất béo bị oxi hóa chậm bởi oxi trong không khí tạo thành pe-oxit, chất này khi bị phân hủy sẽ tạo ra mùi khó chịu (đây là giải thích cho hiện tượng thức ăn hoặc dầu mỡ để lâu bị ôi).

Vai trò của chất béo đối với đời sống

Vai của chất béo trong công nghiệp

• Trong công nghiệp, một lượng lớn chất béo được sử dụng để điều chế xà phòng và glixerol. Một số loại dầu thực vật còn được ứng dụng làm nhiên liệu cho động cơ máy diesel.
• Chất béo còn được dùng trong sản xuất trong nhiều loại thực phẩm như: đồ hộp, mỳ,…
• Grixerol được dùng trong điều chế và sản xuất chất dẻo, mỹ phẩm,…

 Vai trò của chất béo trong cơ thể

• Chất béo là thành phần quan trọng trong thức ăn của con người
• Trong cơ thể người, chất béo là nguồn cung cấp cũng như dự trữ năng lượng.
• Chất béo là nguyên liệu cần thiết để tổng hợp các chất cung cấp cho cơ thể.
• Đảm bảo khả năng hấp thụ và vận chuyển các chất hòa tan được trong chất béo.

Sơ đồ tư duy Lipid

Câu hỏi bài tập về Lipid

Tham khảo thêm:

Câu 1: Tìm câu sai. Giữa lipit và este của ancol với axit đơn chức khác nhau về:

A. gốc axit trong phân tử

B. gốc ancol trong lipit cố định là của glixerol

C. gốc axit trong lipit phải là gốc của axit béo

D. bản chất liên kết trong phân tử

Đáp án: D

Câu 2: Chất béo lỏng có thành phần axit béo:

A. chủ yếu là các axit béo chưa no

B. chủ yếu là các axit béo no

C. chỉ chứa duy nhất các axit béo chưa no

D. Không xác định được

Đáp án: A

Câu 3: Lipit là:

A. hợp chất hữu cơ chứa C, H, O, N

B. trieste của axit béo và glixerol

C. là este của axit béo và ancol đa chức

D. trieste của axit hữu cơ và glixerol

Đáp án: B

Câu 4:Hãy chọn nhận định đúng:

A. Lipit là chất béo.

B. Lipit là tên gọi chung cho dầu mỡ động, thực vật.

C. Lipit là este của glixerol với các axit béo.

D. Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hoà tan trong nước, nhưng hoà tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực. Lipit bao gồm chất béo, sáp, sterit, photpholipit

Đáp án: D

Câu 5: Chọn phát biểu sai:

A. Lipit là este của glixerol với các axit béo.

B. Ở động vật ,lipít tập trung nhiều trong mô mỡ. Ở thực vật ,lipit tập trung nhiều trong hạt, quả…

C. Khi đun nóng glixerol với các axit béo, có H₂SO₄,đặc làm xúc tác, thu được lipit.

D. Axit panmitit, axit stearic là các axit béo chủ yếu thường gặp trong thành phần của lipit trong hạt, quả

Đáp án: A

Câu 6: Câu nào đúng khi nói về lipit?

A. Có trong tế bào sống

B.Tan trong các dung môi hữu cơ như: ete, clorofom…

C. Bao gồm các chất béo, sáp, steroit, …

D. Cả a, b, c

Đáp án: D

Câu 7:Loại dầu nào sau đây không phải là este của axit béo và glixerol?

A. Dầu vừng (mè)

B. Dầu lạc (đậu phộng)

C. Dầu dừa

D. Dầu bôi trơn

Đáp án: D

Câu 8: Dầu thực vật ở trạng thái lỏng vì:

A. chứa chủ yếu các gốc axit béo, no

B. chứa hàm lượng khá lớn các gốc axit béo không no

C. chứa chủ yếu các gốc axit thơm

D. một lí do khác

Đáp án: B

Câu 9: Mỡ tự nhiên là:

A. este của axit panmitic và đồng đẳng của nó

B. muối của axit béo

C. các triglixerit của các axit béo khác nhau

D. este của axit oleic và đồng đẳng …

Đáp án: C

Câu 10: Trong các công thức sau đây, công thức nào của lipit?

A. C₃H₅(OCOC₄H₉)₃

B. C₃H₅(COOC₁₅H₃₁)₃

C. C₃H₅(OOCC₁₇H₃₅)₃

D. C₃H₅(OCOC₁₇H₃₃)₃

Đáp án: C

Trên đây là toàn bộ kiến thức các bạn cần nắm được về kiến thức và bài tập PDF về Lipit phục vụ trong quá trình ôn thi tốt nghiệp THPT môn Hóa. Hy vọng bài viết sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về chuyên đề này. Chúc các bạn sẽ đạt được điểm số cao trong kỳ thi sắp tới.

Theo dõi MXH của Onthidgnl để update nhiều tài liệu miễn phí nhé:

FB: https://www.facebook.com/onthidgnlcom

Group: https://www.facebook.com/groups/2k7onthidgnl

Threads: https://www.threads.net/@onthidgnl2k7